Geen verstandig mens zal ontkennen dat de Gouden Tijd van het kapitalisme achter ons ligt, het precieze punt waarop het ophield valt zoals in het algemeen bij historische processen niet aan te wijzen. Ergens in de jaren zeventig.
Een van de groten van het anarchisme van de vorige eeuw, Jacques Ellul, beschreef het kapitalisme van daarna als het verhaal van een waanzin verteld door een gek, een en al lawaai en razernij, zonder betekenis. Ik vond het prachtig uitgedrukt en wist op dat ogenblik niet dat het gebaseerd was op Shakespeare. Dat verhaal is alleen nog maar waanzinniger geworden, zie de Verenigde Staten sinds januari. En Nederland, nu, na het electorale slagveld van 15 maart.
Gevaarlijke waanzin, dat wel.
De buitenlandse media spitsten hun aandacht geheel toe op ex-VVD’er Wilders en of zijn “partij” de grootste zou worden. Toen dat niet het geval bleek dropen ze schielijk af, het gevaar was geweken, Nederland blijft in de EU, het fascisme dat men zo graag wil blijven aanduiden als populisme is tot staan gebracht. Tja, dat de fractie van Wilders de tweede in grootte is in de Tweede Kamer, en dat zijn aanhang met een derde gegroeid is, werd niet interessant bevonden. En de intocht van de openlijke fascist, zonder apparatsjik-verleden in een gevestigde partij, werd helemaal over het hoofd gezien. En dat de VVD een genootschap is van knuppelgrage corrupte zakkenvullers dat grotendeels het verhaal van oud-lid Wilders heeft overgenomen – het geblaat over grenzen dicht en uit de EU ontbreekt – bleef buiten beeld. Men noemt die club nog steeds liberaal, zonder enige geldige reden. En de derde partij, ooit de dominante, zich noemende christen-democratisch heeft aangesloten bij het xenofobe, quasi-nationalistische gezemel van VVD en Wilders. Met de SGP en 50+ er bij komt het neer op 81 zetels voor het boerenkool-met-varkensworst-patriottisme dat je net zo goed fascistisch en in ieder geval fascistoïde kunt noemen. Voordat men daar achter is in de buitenlandse media zijn we alweer een eind verder. Waar? De VVD-PVV-CDA-50+-coalitie is nog niet ter sprake geweest. De dag is nog jong, na de verkiezingen.
En dan, de sociaal-democratie. We moeten terug naar 1905 om dit aantal zetels aan te treffen, en toen was er geen algemeen kiesrecht. En de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij had iets te bieden, binnen het kapitalisme waar de sociaal-democratie zich bij voorbaat bij neergelegd heeft. Zij beloofde in navolging van de Republikeinse president Herbert Hoover een kip in ieders pan en een auto voor ieders deur. En toen de kip en de auto er waren, nu nog zo’n beetje, beloofde de sociaal-democratie dat het zo niet verder kon. Niet uit ethische en ecologische overwegingen, zoals de enige echte oppositiepartij in Nederland zal doen, maar omdat het allemaal wel wat minder moet want de betalingsbalans en wat er verder ook aan neoliberale kletspraat verkocht kan worden. Scherper en bondiger dan Merijn Oudenampsen het heeft gediagnosticeerd kan ik het niet schrijven, en het hoeft dus ook niet. De PvdA heeft succes behaald in haar eigen afschaffing – als de sociaal-democratie het enigszins beschaven van het kapitalisme opgeeft als taak is zij overbodig. De Moor kan gaan.
Nog een toepasselijke, klassieke zin uit de theatergeschiedenis. Want al met al wordt de Nederlandse politiek gedomineerd door mensen die daadwerkelijk zeggen dat de Moor kan gaan, als hij (zij) zich niet “normaal” gedraagt en aan de boerenkool gaat. Er zijn nu drie zetels ingenomen door een partij die hiertegen getuigt en we weten nu al dat die HET object van schelden en verdachtmakingen zal zijn de komende tijd. En plaatsvervangend al degenen die al dan niet op hen gestemd hebben.
Om bij de opening terug te keren: we leven in een tijd waarin het kapitalisme aan zichzelf ten onder gaat. Het wordt niet beëindigd in zoiets als de Oktoberrevolutie in Rusland, hoe wel – het valt niet te zeggen. Tunesië, Spanje #15M, Occupy, Nuit Debout, de opstand in de Rif (om het in de buurt van Europa te houden), het zijn tekenen van wat kan komen.
Het is en blijft tijd om buitenparlementair te strijden. Met de moed der hoop.
– Mede ter begeleiding van Joint Politics 23 maart 18-20 City FM SALTO Radio Amsterdam