Op 18 november 2025 overleed Herman Noordegraaf. Hij was ernstig ziek, toch kwam zijn heengaan onverwacht. Herman werd 74. Hij studeerde sociologie en theologie in Leiden en zou actief worden op het terrein van kerk en samenleving. Hoogtepunt op dat terrein was ongetwijfeld zijn bijzonder hoogleraarschap (1998 – 2018) in het diaconaat aan de Protestantse Theologische Universiteit.
De Schiedammer Han van der Horst, voorzitter van de Historische Vereniging Schiedam, noemde hem ooit ‘de meest geleerde man van Schiedam’. Dat klopt vast niet helemaal, maar heel veel schelen kan dat nauwelijks. Maar vooral ook Herman’s maatschappelijke betrokkenheid was groot. Hij was onder meer betrokken bij de werkgroep De Arme Kant van Nederland. Zodoende werkte hij onder meer samen met armoede-onderzoeker Gerard Oude Engberink en zijn Sociaal-Wetenschappelijke Afdeling bij de Rotterdamse sociale dienst. Waar ook ik als onderzoeker kwam te werken. Natuurlijk werkte Herman later mee aan het vriendenboek dat bij Gerard’s afscheid van zijn SWA in 2001 verscheen. Herman schreef daarin uiteraard over De Kerken en de Arme Kant van Nederland.
Intussen was ik Herman ook tegenkomen als een van de medewerkers aan het anarchistische tijdschrift De AS. Herman schreef daarin een keer of vijf over religieus geïnspireerde anarchisten, waaronder uiteraard Bart de Ligt, op wiens ‘christen-socialisme’ hij in 1994 promoveerde.
Ik herlas dezer dagen een van de slotparagrafen uit dit boek, over het anarchisme. Dat anarchisme wees hij af, ook al aanvaardde hij veel van de anarchistische kritiek, tot op zekere hoogte ook de kritiek op het verschijnsel godsdienst. Met veel andere anarchistische ideeën had hij daarentegen nauwelijks moeite. ‘Want je kunt de staat en het leger afwijzen, kolonies stichten zonder centraal gezag, onderwijs geven op anti-autoritaire wijze, zonder het christelijk geloof af te zweren’, zo schreef hij. In die geest schreef hij in De AS ook over de religieus-anarchist A.R. de Jong en over het anti-militarisme en religieuze anarchisme van Jos. Giesen.
Zijn familie, vrienden en kennissen namen afscheid van deze even gewone als bijzondere man, in een kerkdienst in de Schiedamse Grote- of Sint Janskerk. Die kerk zat stampvol.
Op de rouwkaart een Bijbel-tekst van de profeet Micha. “Er is jou, mens, gezegd wat goed is. Je weet wat de Heer van je wil: niets anders dan recht te doen, trouw te betrachten en nederig de weg te gaan van je God”.
Zo simpel lijkt het… en zo simpel was het voor Herman.
Cees Bronsveld
- Overgenomen van Libertaire Orde
- [Foto overgenomen van Twee nieuws]
– Noot van André de Raaij alias Arnold van der Kluft:
Herman had toegezegd mijn promotor te willen zijn bij een beoogd proefschrift over het Nederlandse christen-anarchisme. Als schrijver/onderzoeker heeft hij nogal wat biografische monografieën over christen-socialisten/-anarchisten op zijn naam: Anke van der Vlies, Henri van den Bergh van Eysinga, Jim Wallis…
Ik zou aan de slag in 2011, een annus horribilis voor mij. Mijn moeder overleed en ik werd door “Woonstichting” Lieven de Key uit mijn huis gegooid – letterlijk. Mijn hele collectie op het gebied van (religieus-)anarchisme op straat, waaronder al zijn boeken tot dan toe – wel gered maar totaal in het ongerede. Dus daar kwam niets van, toen en misschien wel helemaal niet meer. Ook al had Herman bij voorbaat gezegd dat hij de bevoegdheid als promotor na zijn emeritaat zou behouden. Niemand in de kale vlakte van Academisch Nederland die verder weet heeft van religieus socialisme.
Een in memoriam van de Raad van Kerken sluit af met: Zijn nagedachtenis zij tot zegen. Niet protestant, maar wel mooi en treffend.
