Met een voorbeeld van een referendum dat een positief resultaat heeft opgeleverd, begin ik. Een referendum is namelijk niet per definitie slecht. Het voorbeeld dat ik kies is het referendum op de Krim waar diens bewoners na de rechtse Maidan-coup in Kiev konden kiezen om zich los te maken van Oekraïne. Met hun keuze zijn ze uiteindelijk van de drup in de motregen gekomen, dat wil zeggen dat Rusland evenmin een voorbeeldig land is maar in ieder geval minder miserabel dan Oekraïne.
Het gaat echter niet om de uitzonderingen, het gaat om de tendens.
Populisten houden van directe democratie. De Oostenrijkse ex-presidentskandidaat Hofer wil referenda invoeren, de Hongaarse premier Orbán houdt in september een referendum over het gezamenlijke Europese asielbeleid, en in het verkiezingsprogramma van de PVV staat ‘ons kroonjuweel heet het bindend referendum’.
(Sargasso)
‘Populisten houden van referenda‘, heb ik ik 2011 opgemerkt, en bij voorbaat ben ik het eens met Sargasso-scribent Elsje Moulijn.
De rest van haar verhaal gaat voornamelijk over Zwitserland, dat vaak als voorbeeldnatie door referenda-aanhangers wordt genoemd. Zwitsers blijken achteraf regelmatig grote spijt te hebben van referendum-uitslagen. Het aangehaalde voorbeeld betreft het referendum in 2014 dat in beperking van immigratie uitmondde. Restricties leveren een conflict op met de EU, die vrij verkeer van personen eist. Doorzetten van de referendumuitslag kan verlies van de open EU-binnenmarkt opleveren, wat economisch een ramp is voor Zwitserland. Ergo: volgens een enquête zouden de Zwitsers met de huidige kennis met een tweederde meerderheid immigratiebeperking verwerpen.
Misschien verwacht Moulijn dat het gedeelte over spijtoptanten haar vertoog versterkt. Dat is twijfelachtig want iedereen heeft later ooit wel eens spijt van iets. Het gegeven dat rechtspopulisten sterke voorstanders van directe democratie zijn, is voldoende en dient iedere democraat ter harte te nemen. Hoewel referenda, zoals aan het begin van dit stuk is aangegeven, niet altijd negatieve uitkomsten hoeven te op te leveren blijkt het gemiddelde resultaat fors positief voor de populisten.
