De Scottish National Party (SNP) heeft een overwinning van communistische proporties geboekt bij de Britse verkiezingen. Op 7 mei heeft de partij onder leiding van Nicola Sturgeon 56 van de 59 Schotse zetels behaald. Ze deed dat met een links program, dat wil zeggen in ieder geval linkser dan Labour*.
Motieven
Een haastige conclusie is dat links niet bang moet zijn om met een links program verkiezingen in te gaan in plaats van halfbakken toegiften te doen aan het neoliberalisme. Maar er is natuurlijk meer aan de hand. De SNP is een nationalistische partij. Links nationalisme – eigenlijk een contradictio in terminis – had altijd aantrekkingskracht en heeft dat nog steeds. Nationalisme is hier een middel om uitdrukking te geven aan Schotse onvrede over de achterstelling ten opzichte van Londen en omgeving. Daarmee bekrachtigt het linkse politiek die sociale verbeteringen voor de Schotten eist.
Zijn die twee motieven voor de kiezers op zich al genoeg voor een overwinning voor de SNP, er speelt nog meer. Na het referendum over Schotse onafhankelijkheid, waarbij Londen vooraf grif toezeggingen aan de Schotten voor meer autonomie deed, is de uitvoering ervan op de lange baan geschoven. Dat speelt de SNP in de kaart, terwijl Labour als een handlanger van het Engelse establishment wordt beschouwd – niet ten onrechte natuurlijk. En er zijn natuurlijk de olie- en aardgasvoorraden in het Schotse deel van de Noordzee. Verdeling onder hun 5 miljoen inwoners levert de Schotten meer op dan de opbrengsten delen met 64 miljoen Britten. Bij elkaar genomen is de bijzonder grote overwinning van de SNP niet eens bijzonder.
Noorwegen
Schotland zou het olierijke Noorwegen achterna kunnen gaan. Het Scandinavische land kende jarenlang sociaal-democratische regeringen en heeft een veel beter sociaal systeem dan de rest van de Europese landen. Maar toch hebben de Noren nu ook een rechts kabinet. Een belangrijke reden daarvoor is geschift door Anders Breivik vertolkt. Hij is voor een Noors Noorwegen; voor buitenlanders dient de poort gesloten te zijn. Natuurlijk is Noorwegen klein in de wereld en kan het de toestroom van asielzoekers niet tegenhouden. Rechts speelt ook daar grif op de onderbuikgevoelens in.
Dat Noorwegen zich internationaal onmogelijk kan isoleren is een cruciale factor voor de sociaal-democratie. Schotland zou met hetzelfde fenomeen als de Scandinaviërs te maken krijgen. Het kan zich niet afsluiten. En de sociaal-democratie heeft daar geen antwoord op. Ze is onlosmakelijk verbonden met de natiestaat. Het zit in het wezen van de sociaal-democratie om de natiestaat centraal te stellen. Die maakt de verzorgingsstaat mogelijk. We beperken ons tot de natiestaat, aldus de sociaal-democratie, want we kunnen nu eenmaal niet de hele wereld verzorgen. Dit in tegenstelling tot de liberale opvatting waar de staat ten dienste staat van het (internationale) kapitaal. Een minimale staat volstaat voor liberalen.
Globalisering
De ontwikkelingen in de wereld geven aan dat globalisering in versterkte mate voortgaat. De rol van natiestaten tegenover de effecten ervan wordt steeds kleiner. Een natiestaat kan globalisering niet tegenhouden. Dat is een makke voor sociaal-democratie.
Ofschoon de verkiezingsuitslag in Schotland tegen de trend van verliezende sociaal-democratische programma’s ingaat, is navolging onmogelijk. Van de genoemde factoren voor het succes van de SNP geeft de aardgas- en olierijkdom wellicht de belangrijkste verklaring voor de afwijking. Weinig landen hebben de potentie van Schotland. Neem Luxemburg. Het kleine land nam zijn toevlucht tot oneigenlijke belastingconcurrentie om op te kunnen boksen tegen andere landen in Europa, zoals de Luxleaks-affaire heeft aangetoond. Het land kent geen speciale assets. Het kan zichzelf beter opheffen. Liberalen zouden daartoe eventueel genegen zijn, maar zo niet sociaal-democraten. Door zo’n beslissing zou de op de natiestaat gebaseerde sociaal-democratie zichzelf in Frage stellen.
* De polls voorafgaand aan de Britse verkiezingen die een sleutelrol voor de SNP aangaven, hebben mij ook op het verkeerde been gezet. Goede verklaringen voor de foute voorspellingen zijn hier te lezen. Het voornaamste manco lijkt het aanwenden van internet om te peilen, terwijl conservatieve ouderen daar juist weinig gebruik van maken.
