Het wiel dat steeds weer uitgevonden wordt: afwijzen van gevangenisstraf


(Desgewenst beginnen bij 1.49)
Toen in 1915 anarchistisch/pacifistisch gezinde dominees bijeen gingen zitten om een manifest op te stellen dat opriep tot dienstweigering was niet te voorzien wat dit in Nederland teweeg zou brengen. Nederland was neutraal in de Grote Oorlog maar er was wel mobilisatie, waar de partij van Troelstra van harte mee instemde. Het was dus het links van de sociaal-democratie dat deze zaak op zich nam. Het ondertekenen van het manifest werd in verscheidene arrondissementen beoordeeld als oproep tot muiterij of oproer. Elders werd het met een gesprek met het openbaar ministerie afgedaan. Dit leidde tot de vreemde situatie dat men al dan niet gestraft werd, afhankelijk van waar men ontboden werd voor verhoor. Lod. van Mierop en Felix Ortt, christen-anarchisten te Soest, nog wel buren van elkaar, kregen respectievelijk celstraf en een gesprekje. Dat was al vreemd.
Maar voor veel ondertekenaars, die als radicaal-socialisten toch nogal eens van goeden huize waren, was de kennismaking met de gevangenis een schokkende openbarende ervaring. Men hoeft niet lang te “zitten” om te beseffen dat gevangenisstraf niet helpt tegen wat Van Mierop krankzedelijkheid noemde. Maar hoe krankzedelijk is het oproepen zich te verzetten tegen de opleiding tot moordenaar namens de staat, was de vraag uiteraard. Dit was integendeel juist door en door ethisch verantwoord.

Hij en geestverwanten Kees Boeke en Clara Meijer-Wichmann richtten het Comité tegen de bestaande opvattingen rond misdaad en straf op, dat pleitte tegen gevangenisstraf. Het strafrecht in het algemeen werd afgewezen als middel ter bestrijding of correctie van maatschappelijk ongewenst/ongepast gedrag. Met de dood van Meijer eerst en Van Mierop later eindigde deze episode van het abolitionisme, zoals het streven heet, in 1930.

In 1971, veelzeggend jaar, begon een nieuwe episode van abolitionisme in Nederland, die als organisatievorm de Coornhert-Liga had. Deze keer kreeg het streven ook voet aan de grond in de universitaire wereld, met als grote namen Herman Bianchi en Louk Hulsman. De Coornhert-Liga is officieel nooit opgeheven maar laat niets meer van zich horen. De “tijdgeest” is er naar dat grote bekken die roepen dat er streng gestraft moet worden instemmend begroet worden, met als bekroning het in de Media gretig liberaalgenoemde duo Opstelten-Teeven. Is het weer tijd voor een tegenstroom?

Opmerkelijk is dat de kerk van Rome inmiddels tegen de doodstraf is. Dit is een nogal nieuwe ontwikkeling want de brandstapels leven nog in de volksverbeelding voort. De ommekeer is in grote mate te danken aan sr. Helen Prejean die vanuit de VS overtuigend campagne voert tegen doodstraf en levenslang (waar Rome inmiddels ook tegen is). U kent haar werk misschien in de vorm van de film Dead man walking.


(ik ken de film niet eerlijk gezegd maar heb Helen Prejean wel ontmoet en de southern drawl is goed getroffen).

De manier om anno 2014 (nog net) iets ter discussie te stellen is te vragen “is dit nog wel van deze tijd?” – en dan met betrekking tot het opsluiten van mensen. Enerzijds ril ik van de formulering, anderzijds kan ik alleen maar constateren dat het wiel van rond 1920 en 1970 opnieuw uitgevonden wordt. Een tegenbeweging tegen onzinnig geroep over streng straffen is nooit weg. Men kan zich bezinnen op de historie van het abolitionisme waarin Nederland zo’n voortrekkersrol heeft gespeeld maar ieder streven op dit gebied dient verwelkomd te worden.

2 gedachten over “Het wiel dat steeds weer uitgevonden wordt: afwijzen van gevangenisstraf”

  1. Pingback: Verslag vanuit de (isoleer)cel | Krapuul

  2. Pingback: De blinde vlek van het strafrecht | Krapuul

Reacties zijn gesloten.