Dr. Strangelove, waar gooien we die atoombom?

Dr. Strangelove is een filmklassieker van Stanley Kubrick. Op satirische wijze toont de film in het heetst van de Koude Oorlog de enorme gevaren van de kernwapenwedloop en de gevolgen van een kernoorlog.

Russische opmars en Iran
Twee gebeurtenissen geven aanleiding om nog eens stil te staan bij een mogelijke kernoorlog. De eerste is dat volgens rechtse media Vladimir Poetin, president van Rusland, ten tijde van de Krimcrisis voorbereidingen heeft getroffen om eventueel kernwapens in te zetten. Rusland voert inderdaad een offensievere politiek ten aanzien van gediscrimineerde Russische minderheden buiten Rusland. De Krim is geannexeerd nadat Oekraïne’s president Viktor Janoekovitsj werd verjaagd ten gevolge van een rechtse coup. En in oostelijke delen van Oekraïne hebben maandenlang gevechten plaatsgevonden tussen Oekraïense troepen en door Rusland gesteunde separatisten; gelukkig is er nu een bestand. Ook zouden volgens rechtse media kernwapens aangewend kunnen worden in de Baltische staten wanneer Poetin de tijd rijp acht om daar actie te ondernemen.
Ten tweede is er de deal tussen de grote mogendheden en Iran. Iran zal zijn nucleaire programma beperken zodat het land niet in staat is kernwapens te ontwikkelen. De Israëlische premier Benjamin Netanyahu vertrouwt het akkoord niet.

Angst
Die voorvallen duiden op de angst voor kernwapens. Natuurlijk bestaat er altijd het gevaar van een kernoorlog. In dr. Strangelove ontketende een geflipte generaal Ripper – Jack the Ripper – een kernoorlog omdat hij zijn impotentie weet aan een communistisch complot dat drinkwater zou verontreinigen, waardoor de kostbare lichaamssappen van Amerikanen onwerkzaam werden. De Duitse piloot Andreas Lubitz, die een Airbus liet neerstorten in de Alpen, heeft ons nogmaals op het gevaar van een gek gewezen. Ook achter de knoppen van atoomwapens kan op een bepaald moment een geschifte terrorist zitten.

Doelwit
Als we het scenario van de gek laten voor wat het is, waar kun je kernwapens gebruiken? Waar gooi je zo’n bom? In het geval van de Krim zou bij een door het Westen gesteunde aanval een atoombom op het schiereiland het menselijk leven daar jarenlang onmogelijk hebben gemaakt. Niemand neemt na de ervaringen in Hiroshima, Nagasaki of Tsjernobyl nog het risico te gaan wonen op een plek met radioactieve fall-out. Een bom op Kiev met honderdduizenden slachtoffers zou vergelding oproepen en zeker een kernoorlog ontketenen. Nog een minder aanlokkelijk idee. Kortom: kernwapens zijn onbruikbaar als offensief wapen, ook op kleine schaal. Ze hebben slechts nut om te dreigen: als een tegenstander op het punt staat een kernmacht zwaar te treffen, resteert altijd nog de nucleaire vergeldingsoptie.

Wapenwedloop
Naar aanleiding van een interview met Mient Jan Faber heb ik vorig jaar nog eens benadrukt dat het bewustzijnsniveau met betrekking tot de (on)mogelijkheden van (kleine) atoomoorlogen van uitermate groot belang is. Inzet van kernwapens levert alleen maar verliezers op. Laat niemand zich daarom vrees inboezemen door rechtse onruststokers die meer wapens willen tegen Rusland of door premier Netanyahu die onvoorwaardelijke westerse steun wil omdat zijns inziens Iran van plan is Israël te vernietigen.